عملکرد واکسن کرونا در بدن به چه شکلی است؟

واکسن‌های کرونا، شکل غیرفعال شده‌ی کرونا ویروس SARS-CoV-2 یا بخشی از آن را وارد بدن ما کرده و به سیستم ایمنی ما معرفی ‌ می‌کنند. این‌ واکسنها باعث بیماری کووید 19 نمی‌شوند، اما بدن را برای مبارزه با عفونت آینده با ویروس آماده می‌کند.
همه واکسن‌ها با آماده‌سازی سیستم ایمنی بدن برای پاسخ به عفونت احتمالی که ممکن است بدن در آینده با آن مواجه شود، کار می‌کنند. واکسن‌های کرونا برای اکثر افرادی که این واکسن‌ها را دریافت می‌کنند ایمن هستند و بیماری ایجاد نمی‌کنند. تا زمان انتشار این مقاله 12 واکسن علیه کووید 19  ساخته شده است که مجاز به استفاده در سراسر جهان است. پس از ظهور ویروس SARS-CoV-2 در اواخر سال 2019، سازندگان واکسن برای تولید واکسن کرونا تحت شرایط بی‌سابقه ای کار کردند. کمتر از یک سال طول کشید تا اولین واکسن‌های کووید 19 مجوز استفاده را اخذ کنند.  اگرچه سرعت تولید واکسن کرونا نسبت به سرعت تولید سایر واکسن‌های تولید شده بسیار سریع‌تر بوده است، اما تولیدکنندگان، از فناوری واکسن موجود و تلاش جهانی هماهنگ از جمله سازمان غذا و دارو و... برای سرعت بخشیدن به این کار استفاده نمودند.
در این مقاله، ما به چگونگی عملکرد واکسن‌های مختلف کرونا و منظور دانشمندان از صحبت در مورد عوارض جانبی و اثر بخشی واکسن نگاهی می‌اندازیم.
در این مقاله، در مورد موارد زیر صحبت می‌کنیم:

•  واکسن‌های mRNA
•  واکسن‌های ناقل ویروسی
•  واکسن‌های subunit
•  واکسن‌های غیرفعال شده
•  عوارض جانبی واکسن
•  اثر واکسن

انواع مختلف واکسن:
اگرچه تمام واکسن‌های کووید 19  مورد استفاده در سراسر جهان برای دستیابی به یک هدف ( یعنی محافظت در برابر کووید 19)  است، اما برای تولید واکسن از فناوری‌های مختلف استفاده شده است. بعضی از واکسن‌ها بر اساس کل ویروس SARS-CoV-2 ساخته شده‌اند، برخی دیگر فقط از قسمت‌هایی از آن استفاده کرده‌اند و در برخی دیگر از هیچ ماده‌ای که مستقیماً از ویروس گرفته شده باشد استفاده نشده است.
بخش‌های زیر، نمای کلی از انواع مختلف واکسن کرونا است که اجازه استفاده در حداقل یک کشور را کسب نموده اند.

واکسن های mRNA:

واکسن‌های mRNA COVID-19 که BioNTech-Pfizer و Moderna تولید کرده‌اند اولین واکسن‌های mRNA  مجاز برای استفاده در انسان خارج از آزمایشات بالینی هستند. با این حال، این فناوری جدید نیست.
چند سال است که دانشمندان برای بیماری‌های عفونی و سرطان روی داوطلبان واکسن mRNA کار می‌کنند.
واکسن‌های mRNA هیچ بخشی از ویروس SARS-CoV-2 را ندارند. در عوض، آنها یک قطعه سنتز شده شیمیایی  mRNA دارند که حاوی اطلاعات لازم برای سلول‌های خودمان برای ساختن پروتئین اسپایک SARS-CoV-2  است.  (پروتئین اسپایک: به ویروس‌ها اجازه می‌دهند تا به ویروس سلول میزبان نفوذ کرده و ایجاد عفونت کنند.)
سلول‌های ما این پروتئین را می‌سازند و سپس آن را به سیستم ایمنی بدن تحویل می‌دهند، كه بدن  با ایجاد آنتی‌بادی و ایجاد ایمنی با ماندگاری بالا به شکل سلول‌های T و سلول B پاسخ می‌دهد.
امکان بوجود آمدن کرونا از واکسن mRNA وجود ندارد، زیرا بدن دستورالعمل‌های لازم برای ساخت کل ویروس کرونا را ندارد.

واکسن‌های ویروسی :

مانند واکسن‌های mRNA ، واکسن‌های ویروسی نیز شامل کل ویروس SARS-CoV-2 نیستند. آنها از یک ویروس بی‌ضرر به عنوان حامل ژن استفاده می‌کنند که به سلول‌های ما اجازه می‌دهد پروتئین اسپایک را بسازند.
واکسن‌های Oxford-AstraZeneca ، Sputnik V  و Johnson & Johnson COVID-19 همه واکسن‌های ناقل ویروسی هستند که از آدنو ویروس‌های مختلف به عنوان تحویل‌دهنده یا ناقل استفاده می‌کنند. آدنو ویروس‌ها می‌توانند گونه‌های مختلف جانوری را آلوده کنند، از جمله این‌ها آدنو ویروس‌هایی هستند که باعث سرماخوردگی می‌شوند.
در واکسن Oxford-AstraZeneca از وکتور(ناقل) آدنو ویروس شامپانزه به نام ChAdOx1 استفاده شده است. واکسن روسی  Sputnik V  نیز از دو وکتور مختلف آدنو ویروس انسانی به نام Ad26 و Ad5 استفاده می‌کند.  Johnson & Johnson همچنین از ویروس Ad26  در واکسن خود استفاده کرده‌اند.
هر سه واکسن حاوی ژن برای پروتئین اسپایک هستند و پس از تزریق به درون سلول‌ها منتقل می‌شوند. سپس سلول‌ها پروتئین اسپایک را می‌سازند و آن را به سیستم ایمنی بدن ما ارائه می‌دهند.
همانند واکسن‌هایmRNA، واکسن‌های ناقل ویروسی اطلاعات لازم برای ساخت کل ویروس SARS-CoV-2 را برای سلول‌های ما ندارند. بنابراین، آنها نمی‌توانند باعث بیماری کووید 19 شوند. 
.

واکسن subunit

مانند واکسن‌های mRNA و ناقل ویروسی، در واکسن‌های subunit فقط بخشی از ویروس SARS-CoV-2 استفاده می‌شود. با این حال، واکسن‌های subunit به جای تأمین کد ژنتیکی لازم برای تولید پروتئین ویروسی( پروتئین اسپایک) به سلول‌های ما، پروتئین را مستقیماً وارد سلول می‌کند. واکسن Novavax COVID-19کاندید شده، یک واکسن subunit است. دانشمندان مقادیر زیادی پروتئین اسپایک SARS-CoV-2  را در آزمایشگاه برای این واکسن آزمایشی تولید کردند. Novavax از سلول‌های حشرات برای رشد پروتئین‌ها استفاده می‌کند. پروتئین‌های خالص شده سپس نانوذرات را تشکیل می‌دهند. به خودی خود، نانوذرات پروتئین ممکن است به اندازه کافی واکنش ایمنی ایجاد نکنند، بنابراین Novavax  یک ماده شیمیایی کمکی به واکسن اضافه می‌کند. این ماده شیمیایی است که سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند. واکسن‌های زیر واحد مواد ویروسی کافی برای تولید کل ویروس SARS-CoV-2 را ندارند. بنابراین، آنها نیز نمی‌توانند باعث بیماری کووید 19 شوند.

واکسن غیرفعال 

بر خلاف واکسن‌هایmRNA ، ناقل ویروسی و subunit ، واکسن‌های غیرفعال حاوی کل ویروس SARS-CoV-2 هستند. با این حال، ویروس از نظر شیمیایی اصلاح‌شده و غیرفعال می‌شود، به این معنی که نمی‌تواند باعث بیماری شود.
Sinovac ، Sinopharm و Bharat Biotech همه از یک ما‌ده شیمیایی به نام بتا-پروپیولاکتون برای غیرفعال کردن ویروس SARS-CoV-2 در واکسن‌های خود استفاده کرده‌اند. این ماده شیمیایی مواد ژنتیکی ویروس را اصلاح می‌کند.
واکسن‌های غیرفعال کرونا نمی‌توانند باعث ایجاد  بیماری کووید 19 شوند، زیرا ویروس نمی‌تواند از خود نسخه‌برداری کند. 

این نوع واکسن به اندازه برخی از واکسن‌ها، واکنش‌های ایمنی شدید ایجاد نمی‌کند و ممکن است ایمنی ناشی از آن طولانی نباشد.Sinovac ، Sinopharm   و Bharat Biotech از مواد کمکی در واکسن‌های کرونا  خود برای تولید پاسخ ایمنی قوی تر استفاده می‌کنند. 

برای تأمین ایمنی در طولانی مدت، ممکن است لازم باشد که پس از دریافت واکسن غیرفعال کرونا ، تزریق‌های تقویت‌کننده دریافت کنید.

عوارض جانبی و اثربخشی

همه واکسن‌های تولید شده در مطالعات پیش بالینی و آزمایشات بالینی تحت آزمایشات دقیق قرار می‌گیرند. این موارد برای ارزیابی ایمنی واکسن و حداکثر میزانی که می‌تواند از بیماری جلوگیری کند، طراحی شده است. دانشمندان با نظارت بر عوارض جانبی داوطلبان شرکت‌کننده در آزمایش، میزان ایمنی ایجاد شده را اندازه گیری می‌کنند. با بررسی اینکه چه تعداد از افراد در گروه واکسن آزمایشی دچار عوارض جانبی می‌شوند و مقایسه آن با عوارض جانبی افراد شرکت‌کننده در گروه شاهد، می‌توانند میزان ایمنی فرد داوطلب را مشخص کنند. این موضوع  به آنها اجازه می‌دهد تا اطلاعاتی را در مورد احتمال عوارض جانبی در افراد واکسینه شده جمع‌آوری کنند.  به عنوان مثال، 84.7٪ از افرادی که واکسن Pfizer-BioNTech COVID-19 را در طی آزمایشات بالینی دریافت کرده‌اند، حداقل یک عارضه جانبی را در محل تزریق گزارش کرده‌اند.
شایع‌ترین عارضه جانبی درد بود که 83.1٪ از شرکت‌کنندگان 18 تا 55 سال و 71.1٪ از افراد 55 سال به بالا گزارش کردند.
در یک کارآزمایی بالینی، دانشمندان همچنین در مورد چگونگی عملکرد واکسن آزمایشی نیز تحقیق می‌کنند. آنها این کار را با مقایسه تعداد افرادی که در گروه درمان به این بیماری مبتلا می‌شوند با تعداد افراد گروه شاهد به این بیماری انجام می‌دهند. این اثر واکسن نامیده می‌شود، و درصد کاهش بیماری را در کارآزمایی بالینی توصیف می‌کند.  محققان اثربخشی واکسن Moderna COVID-19 را 94.1% گزارش کرده‌اند.

با این حال، کارایی با اثربخشی متفاوت است. ( کارایی به معنای کاهش درصد بیماری در گروهی از افراد است که در یک آزمایش بالینی واکسن دریافت کرده‌اند. اثربخشی واکسن نیز میزان تاثیر واکسن را هنگامی که به افراد جامعه خارج از آزمایشات بالینی داده می‌شود اندازه‌گیری می‌کند.). دانشمندان به مطالعه میزان موثر بودن واکسن کرونا در محیط جامعه ادامه خواهند داد، اما مدتی طول می‌کشد تا اطلاعات قوی در دسترس قرار بگیرد.
گزارش‌های اولیه از یکی از کشورهای خاورمیانه نشان می‌دهد که میزان موارد جدید کووید 19 در میان کارکنان بهداشتی که واکسن Pfizer-BioNTech را دریافت کرده‌اند در بازه‌ی 15-28 روز پس از اولین تزریق 85٪ کمتر بوده است.
این نتایج نشان می‌دهد که چقدر واکسن در دنیای واقعی خوب کار می‌کند.

حرف آخر

از آنجا که انواع واکسن کرونا به آرامی در سراسر جهان در حال توزیع هستند، تعداد بیشتری از کاندیداهای واکسن در حال حاضر در مرحله‌ی آزمایشات بالینی قرار دارند. احتمالاً در چند ماه آینده شاهد دریافت چندین واکسن دیگر برای استفاده خواهیم بود. 

 بنابر گزارش‌های بالینی دانشمندان، اگرچه تفاوت‌هایی میان کارایی انواع واکسن‌های تولید شده وجود دارد ولی همه واکسن‌های مجاز تحت آزمایش ایمنی دقیق قرار گرفته‌اند.
عوارض جانبی مانند بسیاری از واکسن‌های دیگر در واکسن‌های کووید 19 مشترک است.  
هنگامی که تعداد قابل توجهی از مردم در سراسر جهان واکسن کووید 19  را دریافت کنند، دانشمندان قادر خواهند بود به طور دقیق‌تری میزان تاثیر واکسن و تعداد افرادی که دچار عوارض جانبی شده‌اند را تعیین کنند.

منبع: https://www.medicalnewstoday.com/articles/how-do-covid-19-vaccines-work#Different-vaccine-types

ترجمه: تحریریه ماهان مدیکال