علت و علائم اندومتریوز چیست؟

 

اندومتریوز از کلمه "آندومتر" مشتق شده است، بافتی که داخل رحم را پوشانده است. بیماران مبتلا به آندومتریوز دارای بافتی از نوع آندومتر در خارج از رحم هستند زنان مبتلا به آندومتریوز بیشتر در معرض ناباروری یا مشکل در بارداری هستند علائم آندومتریوز ممکن است شامل: گرفتگی بیش از حد عضلات در قاعدگی ، خونریزی قاعدگی غیر طبیعی یا شدید و درد در حین مقاربت باشد. لاپاراسکوپی، یک روش جراحی کم تهاجمی‌ست که می‌تواند برای تشخیص قطعی و درمان اندومتریوز استفاده شود.

 

اندومتریوز یک بیماری شایع زنان است که درصدی از زنان در سن باروری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نام این بیماری از کلمه "آندومتر" گرفته شده است که بافتی است که رحم را پوشانده است.

در طول چرخه قاعدگی منظم زنان، اگر بارداری اتفاق نیفتد، این بافت جمع شده و در انتهای دوره تخریب شده و از بین می‌رود. در بدن زنان مبتلا به آندومتریوز بافتی شبیه به بافت آندومتر، خارج از رحم، معمولا روی سایر اندام های تولید مثل داخل لگن یا حفره شکمی ایجاد می‌شود. هورمون‌های زنانه هر ماه علاوه بر تاثیر بر بافت داخل رحم، روی این بافت‌های خارج رحمی هم تاثیر می‌گذارد، بنابراین در داخل لگن شاهد خونریزی هستیم  این مسئله باعث التهاب، تورم و آسیب به اندام‌هایی که بافت اندومتریوز روی آن تشکیل شده، می‌شود. 

هنگامی که تخمدان درگیر می‌شود، خون می‌تواند در بافت طبیعی تخمدان جمع شده و "تاول خونی" تشکیل دهد که توسط یک کیست فیبری احاطه شده است که اندومتریوم نامیده می شود.

 

 

 

علل اندومتریوز هنوز ناشناخته است. یک نظریه نشان می دهد که در طول قاعدگی، برخی از بافت ها از طریق لوله های فالوپ به داخل شکم برمی گردند ، که نوعی "قاعدگی معکوس" است. 

 نظریه دیگر نشان می دهد که بافت آندومتر ممکن است از طریق خون یا مجاری لنفاوی حرکت کرده و روی اندام‌های شکمی قرار می‌گیرند، مشابه نحوه پخش سلول های سرطانی. 

نظریه سوم نشان می دهد که سلول ها در هر مکانی ممکن است به سلول های آندومتر تبدیل شوند.

آندومتریوز همچنین می تواند پس از عمل جراحی در دیواره‌ي شکم رخ دهد.  علاوه بر این ژنتیک نیز می‌تواند در ابتلات به این بیماتری نقش داشته باشد.

 

شایع ترین محل های اندومتریوز عبارتند از:

• تخمدان ها

• لوله های فالوپ

• رباط هایی که از رحم حمایت می کنند (رباط های داخل رحمی)

• کیسه خلفی ، یعنی فضای بین رحم و راست روده

• کیسه قدامی ، یعنی فاصله بین رحم و مثانه

• سطح خارجی رحم

• پوشش حفره لگن

 

گاهی اوقات ، بافت آندومتر در نقاط دیگر یافت می شود ، مانند:

• روده ها

• راست روده

• مثانه

• واژن

• دهانه رحم

• فرج

• زخم های جراحی شکم

 

در حالی که هر زنی ممکن است به اندومتریوز مبتلا شود ، به نظر می رسد زنان زیر بیشتر در معرض این بیماری هستند: 

• زنانی که دارای بستگان درجه یک (مادر ، خواهر ، دختر) مبتلا به این بیماری هستند.

• زنانی که برای اولین بار پس از 30 سالگی زایمان می کنند.

• زنانی که رحم غیرطبیعی دارند. 

 

موارد زیر شایع ترین علائم آندومتریوز هستند، اما ممکن است هر شخصی علائم متفاوتی با دیگری داشته باشد. یا برخی از آنها هیچ علامتی نداشته باشند. علائم اندومتریوز ممکن است شامل موارد زیر باشد:

 

• درد، به ویژه گرفتگی‌های بیش از حد عضلات شکم یا کمر در هنگام قاعدگی 

• درد هنگام مقاربت

• خونریزی قاعدگی غیر طبیعی یا سنگین

• ناباروری

• ادرار دردناک در دوران قاعدگی

• حرکات دردناک روده در دوران قاعدگی

• سایر مشکلات گوارشی ، مانند اسهال ، یبوست و یا حالت تهوع

توجه به این نکته ضروری است که میزان دردی که یک زن تجربه می‌کند لزوما به شدت بیماری مربوط نمی شود. برخی از زنان مبتلا به آندومتریوز شدید ممکن است هیچ دردی را تجربه نکنند، در حالی که برخی دیگر با شکل خفیف تری از این بیماری ممکن است درد شدید یا علائم دیگری داشته باشند.

 

 

اندومتریوز یکی از سه علت اصلی ناباروری زنان محسوب می‌شود. به گفته انجمن پزشکی باروری آمریکا ، آندومتریوز در 24 تا 50 درصد از زنانی که دچار ناباروری هستند مشاهده می شود. در موارد خفیف تا متوسط ، ناباروری ممکن است موقتی باشد. در این موارد ، جراحی برای برداشتن چسبندگی، کیست و بافت اسکار می تواند باروری را بازیابی کند. در موارد دیگر - درصد بسیار کمی - زنان ممکن است نابارور بمانند.

اینکه چگونه اندومتریوز بر باروری تأثیر می گذارد به وضوح مشخص نیست. تصور می شود که بافت اسکار ناشی از آندومتریوز می‌تواند باعث تخلیه تخمک از تخمدان و حرکت آن به سمت لوله‌های فالوپ و در نتیجه دفع آن‌ها شود. مکانیسم های دیگری که تصور می شود بر باروری تأثیر می گذارد شامل تغییرات در محیط لگن است که منجر به اختلال در تخمک‌گذاری می شود.

 

برای بسیاری از زنان، تشخیص آندومتریوز به سادگی انجام می‌شود. تشخیص این بیماری توسط متخصص زنان یا سایر پزشکان انجام گرفته و سابقه پزشکی بیمار ارزیابی می‌شود و در ادامه معاینه فیزیکی از جمله معاینه لگن، انجام می‌شود. تشخیص اندومتریوز با روش‌های مختلفی از جمله لاپاراسکوپی صورت می‌گیرد. بافت مشکوک توسط لاپاراسکوپی، بیوپسی شده و با بررسی بافت زیر میکروسکوپ ، تشخیص تأیید می شود. لاپاراسکوپی یک عمل جراحی جزئی است که در آن لاپاراسکوپ ، یک لوله نازک با یک دوربین در انتها ، از طریق یک برش کوچک به شکم وارد می شود. لاپاراسکوپی همچنین برای تعیین محل، وسعت و اندازه رشد آندومتر مورد استفاده می‌گیرد.

 

سایر معایناتی که ممکن است در تشخیص اندومتریوز مورد استفاده قرار گیرد عبارتند از:

سونوگرافی: یک روش تصویربرداری تشخیصی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از اندام های داخلی استفاده می کند.

سی تی اسکن: یک روش تصویربرداری تشخیصی غیرتهاجمی که ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری رایانه برای تولید تصاویر افقی یا محوری-که اغلب برش نامیده می شوند-از بدن برای تشخیص هر گونه ناهنجاری که ممکن است در یک اشعه ایکس معمولی ظاهر نشود ، استفاده می کند.

اسکن:MRI  یک روش غیرتهاجمی است که نمای دو بعدی از اندام یا ساختار داخلی را تصویربرداری می کند

 

سیستم مرحله‌بندی یا طبقه بندی اندومتریوز توسط انجمن پزشکی باروری آمریکا ایجاد شده است. مراحل به شرح زیر طبقه بندی می شوند:

مرحله‌ی ابتدایی: در اندومتریوز ابتدایی، ضایعات سطحی اندومتر روی تخمدان وجود دارد. همچنین ممکن است التهاب در حفره لگن یا اطراف آن ایجاد شود.

مرحله خفیف: اندومتریوز خفیف شامل ضایعات سطحی روی تخمدان و پوشش لگن است.

مرحله ثانویه: اندومتریوز ثانویه شامل بافت‌های وسیع بر روی تخمدان و لگن است. همچنین ممکن است ضایعات بیشتری وجود داشته باشد.

مرحله شدید: شدیدترین مرحله آندومتریوز شامل وجود بافت‌های وسیع بر روی لگن و تخمدان ها است. همچنین ممکن است ضایعاتی در لوله های فالوپ و حفره‌ی داخل شکمی موجود باشد.

 

مرحله آندومتریوز بر اساس محل، مقدار، عمق و اندازه بافت آندومتر مشخص می‌شود. معیارهای شاخص برای این طبقه‌بندی عبارتند از:

• میزان گسترش بافت

• دخالت ساختارهای لگن در بیماری

• میزان چسبندگی لگن

• انسداد لوله های فالوپ

مرحله آندومتریوز لزوما نشان دهنده میزان درد تجربه شده، خطر ناباروری یا علائم موجود نیست. به عنوان مثال ، ممکن است یک زن در مرحله 1 درد شدیدی داشته باشد، در حالی که یک زن در مرحله 4 ممکن است بدون علامت باشد.

 

درمان اختصاصی اندومتریوز بر اساس عوامل مختلفی از جمله عوامل زیر تعیین می شود:

 

• سلامت کلی و سابقه پزشکی شما

• علائم فعلی

• وسعت بیماری

• تحمل شما نسبت به داروها ، روشها یا درمانهای خاص

• انتظارات برای دوره بیماری

• نظر یا ترجیح شما

• میل شما به بارداری

اگر علائم خفیف باشد، پزشک بنابر صلاحدید، هیچ درمان دیگری، به جز داروهای ضد درد، تجویز نمی‌کند.

به طور کلی، درمان اندومتریوز ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• داروهای ضد درد: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا سایر مسکن های بدون نسخه

• هورمون درمانی شامل:

1. داروهای ضد بارداری خوراکی‌، با ترکیب هورمون‌های استروژن و پروژسترون (شکل مصنوعی پروژسترون) ، برای جلوگیری از تخمک گذاری و کاهش جریان قاعدگی

2. پروژستین ها به تنهایی

3. آگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین ، که تولید هورمون تخمدان را متوقف می کند و نوعی "یائسگی پزشکی" ایجاد می کند

4. دانازول ، مشتق مصنوعی تستوسترون (هورمون مردانه)

 

تکنیک های جراحی که ممکن است برای درمان اندومتریوز استفاده شود عبارتند از:

• لاپاراسکوپی (برای کمک به تشخیص اندومتریوز هم استفاده می‌شود): یک عمل جراحی جزئی که در آن لاپاراسکوپ، یک لوله نازک با لنز و نور، از یک برش در دیواره شکم،  وارد بدن می شود. با استفاده از لاپاراسکوپ برای دیدن ناحیه لگن، پزشک اغلب می تواند بافت آندومتر را حذف کند.

• لاپاروتومی: جراحی وسیع‌تر برای برداشتن بافت اندومتر ، بدون اینکه آسیبی به بافت‌های سالم برسد.

• هیسترکتومی: جراحی برای برداشتن رحم و احتمالا تخمدان ها

 

نکات ساده ای که می تواند به کاهش درد آندومتریوز کمک کند عبارتند از:

1. استراحت و انجام مدیتیشن 

2. استفاده از حمام گرم 

3. جلوگیری از یبوست.

4. انجام دادن ورزش منظم.

5. استفاده از کمپرس یا حوله‌ی گرم بر  روی شکم.

گاهی اوقات، ترکیبی از درمان‌ها، مانند جراحی غیر تهاجمی(لاپاراسکوپی یا لاپاروتومی) ، همراه با هورمون درمانی ممکن است مفید باشد.

برخی از زنان از درمان های جایگزین که به همراه سایر درمان های پزشکی و جراحی برای درمان آندومتریوز استفاده می شود نیز بهره مند می شوند. این شامل:

1. داروی سنتی چینی

2. رویکردهای تغذیه ای

3. هومیوپاتی

4. مدیریت آلرژی

5. درمان ایمنی

مهم است که هر یک یا همه این درمان ها را به طور کامل با پزشک خود درمیان بگذارید، زیرا برخی از این‌ها  ممکن است با دارویی که شما مصرف می‌کنید، تداخل داشته باشد.