علائم بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به گلوتن واکنش نشان می‌دهد. گلوتن نوعی پروتئین گیاهی‌ست که در غلات مانند گندم ، جو و چاودار یافت می‌شود.

در افراد مبتلا به بیماری سلیاک، خوردن مواد غذایی دارای گلوتن باعث التهاب روده می شود. اگر شخص مبتلا به سلیاک به طور مداوم غذاهای دارای گلوتن استفاده کند، روده کوچک به تدریج آسیب دیده و همین امر می تواند منجر به ایجاد مشکل در جذب مواد معدنی و مواد مغذی از غذا شود.

از هر 100 نفر جمعیت جهان 1 نفر مبتلا به سلیاک است و حتی خیلی از این افراد از این ابتلای خود به این بیماری خبر ندارند. تنها راه جلوگیری از بروز علائم بیماری سلیاک برای افراد مبتلا این است که گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند.

 

 

 

علائم بیماری سلیاک متغیر است. این علائم می توانند در طول زمان تغییر کرده و از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی از افراد هیچ علامتی ندارند و ممکن است علائم برای آن‌ها به مرور زمان بروز پیدا کند. یا شاید فرد مبتلا تا زمانی که به کم خونی شدید مبتلا نشود، از بیماری خود اطلاعی نداشته باشد.

کودکان مبتلا به سلیاک بیشتر از بزرگسالان دچار علائم گوارشی می شوند. این علائم عبارتند از:

• درد شکم

• نفخ

• اسهال مزمن یا یبوست

• حالت تهوع

• استفراغ

• مدفوع کدر با بوی بد

• مدفوع چرب 

علائم غیرگوارشی بیماری سلیاک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• کاهش وزن

• خستگی

• افسردگی یا اضطراب

• درد مفاصل

• زخم های دهان

 

علاوه بر موارد گفته شده، بیماری سلیاک می‌تواند نوروپاتی محیطی، سو تغذیه، آسیب به روده بزرگ و آسیب‌ به اندام‌ها را نیز به دنبال داشته باشد.

افراد مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است دچار کمبود مواد مغذی شوند. زیرا آسیب به روده، جذب مواد مغذی مانند ویتامین B12 ، D وK  را به تدریج مختل و محدود می کند. به همین دلیل، معمولا فرد دچار کم خونی فقر آهن نیز می‌شود. 

اما با گذشت زمان عواملی همچون موارد زیر می‌توانند باعث تغییرات علائم شوند:

• سن

• آسیب به روده کوچک

• میزان مصرف گلوتن

 

سلیاک در کودکان می‌تواند باعث اختلال در جذب مواد مغذی شده و یا از آن جلوگیری کند. این اختلال در جذب مواد مغذی مشکلات رشدی همچون موارد زیر را به دنبال دارد:

• عدم رشد در نوزادان

• تاخیر در رشد قدی

• کاهش وزن

• مینای دندان آسیب دیده

• تغییرات خلقی، از جمله بی حوصلگی یا پرخاشگری

• بلوغ دیررس

تغییر سریع رژیم غذایی بدون گلوتن می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند.

 

پزشک اغلب می تواند بیماری سلیاک را با بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی فرد وآزمایش هایی مانند آزمایش خون ، آزمایش ژنتیک و بیوپسی تشخیص دهد. در این آزمایش‌ها معمولا وجود آنتی بادی های رایج در افراد مبتلا به  بیماری سلیاک ، از جمله آنتی گلیادین و آنتی بادی های اندومیزیال مورد آنالیز قرار می‌گیرد. اگر آزمایش‌ها نشان دهنده بیماری سلیاک باشد، پزشک ممکن است برای اطمینان، با استفاده از آندوسکوپی، نمونه برداری از پوشش روده را انجام دهد.

تشخیص بیماری سلیاک به دلیل دارا بودن علائم مشترک با برخی بیماری‌ها مشکل است، این علائم عبارتند از:

• سندرم روده تحریکپذیر

• بیماری کرون روده کوچک

• عدم تحمل لاکتوز

• عدم تحمل گلوتن

• رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک

• نارسایی لوزالمعده

 

 

علائم افراد مبتلا به بیماری سلیاک با تغییر رژیم غذایی بدون گلوتن، بهبود می‌یابد و شخص به مرور زمان این بهبودی را متوجه خواهد شد. اگر در بیماری سلیاک، روده‌ی کوچک آسیب دیده باشد، بهبود در کودکان، معمولاً در عرض 3-6 ماه اتفاق می‌افتد. اما در بزرگسالان، بهبود کامل می تواند چندین سال طول بکشد. هنگامی که روده شروع به خوب شدن کند، ، بدن قادر است مواد مغذی را دوباره به درستی جذب کند.

 

گلوتن به طور طبیعی در گندم، چاودار و جو وجود دارد. اکثر غلات و محصولات ساخته شده از آن‌ها مانند ماکارونی و بسیاری از غذاهای فرآوری شده حاوی گلوتن هستند. نوشیدنی‌های بر پایه غلات مانند آبجو نیز حاوی گلوتن هستند. 

غذاهایی که برای افراد دارای سلیاک مفید هستند و بدون گلوتن هستند، عبارتند از:

• گوشت و ماهی

• میوه ها و سبزیجات

• برخی غلات از جمله برنج ، آمارانت ، کینوا و گندم سیاه

• آرد برنج

• غلات مانند ذرت ، ارزن ، سورگوم و توفو

• ماکارونی، نان ، محصولات پخته شده و سایر محصولات دارای برچسب "بدون گلوتن"

در بعضی از دستورهای غذایی می‌توان مواد اولیه را جایگزین مواد دارای گلوتن کرد و یا می‌توان با تنظیم دما و زمان پخت باعث حدف گلوتن از غذا شد. 

در گذشته ، متخصصان توصیه می کردند که افراد مبتلا به بیماری سلیاک از مصرف جو خودداری کنند. اما شواهد نشان می دهد که مصرف مقدار محدودی از جو دوسر به طور کلی بی خطر است. اما اگر شما هم جز افرادی هستید که از غذاهای فرآوری شده زیاد استفاده می‌کنید، پس در استفاده از مواد غذایی زیر باید احتیاط کنید:

• سوپ کنسرو شده

• سس سالاد

• سس گوجه

• خردل

• سس سویا

• چاشنی ها

• بستنی

• آب نبات

• گوشت و سوسیس فرآوری شده و کنسرو شده

اما محصولات غیر خوراکی نیز می توانند حاوی گلوتن باشند ، از جمله:

• برخی از داروها

• مکمل‌های ویتامین

• خمیر دندان

• لوازم آرایشی ، از جمله رژ لب ، برق لب و بالم لب

• تمبر پستی

 

رژیم های غذایی بدون گلوتن در سال های اخیر محبوبیت بیشتری پیدا کرده اند. اما هیچ تحقیقی مبنی بر مفید بودن این رژیم در کاهش وزن و سبک زندگی سالم وجود ندارد. 

غذاهای حاوی گلوتن منابع مهم ویتامین‌ها و مواد معدنی از جمله فیبر، آهن و کلسیم هستند. پس باید قبل از حذف این غذاها از وعده‌های غذایی، برای جایگزینی آن با پزشک مشورت کنید.

 

اکثر افراد مبتلا به بیماری سلیاک با حذف گلوتن از رژیم غذایی، تا حد زیادی بهبود می‌یابند و در نتیجه روده خود را ترمیم می‌کند. اگر این فرد دارای درماتیت هرپتیفرم باشد، داروهایی مانند دیامینودی فنیل سولفون (داپسون) می تواند علائم را کاهش دهد. با این حال، این داروها تاثیری روی ترمیم روده ندارند و برای مداوای کامل باید رژیم بدون گلوتن رعایت شود. افراد مبتلا به بیماری سلیاک نیز ممکن است برای پیشگیری یا رفع کمبودها از مکمل های ویتامین و مواد معدنی استفاده کنند.

 

در افراد مبتلا به بیماری سلیاک، مصرف مداوم مواد غذایی دارای گلوتن به پوشش روده آسیب می رساند. این امر می تواند منجر به کمبود مواد مغذی شده و مشکلاتی که در ادامه از آن‌ها نام می‌بریم را در پی داشته باشد:

• کم خونی

• ریزش مو

• پوکی استخوان

• زخم روده کوچک

محققان می‌گویند که بیماری سلیاک با برخی از انواع سرطان، از جمله لنفوم، که در گلبول های سفید خون ایجاد می شود ، مرتبط است. با این حال، این ارتباط نادر است و اکثر افراد مبتلا به بیماری سلیاک هرگز به سرطان مرتبط مبتلا نمی شوند. اما رژیم غذایی بدون گلوتن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان‌های مرتبط را کاهش دهد.

برخی از افراد دچار بیماری سلیاک مقاوم می‌شوند که شامل عدم پاسخ بدن به رژیم غذایی بدون گلوتن به مدت 12 ماه یا بیشتر می شود. این مورد نادر است و 1 تا 2 درصد از افراد مبتلا به بیماری سلیاک را تحت تاثیر قرار می دهد. افرادی که به این نوع بیماری تقریباً بالای 50 سال سن دارند.

 

بیماری سلیاک یک اختلال خود ایمنی است. هنگامی که فرد مبتلا  به این بیماری، گلوتن می خورد ، سیستم ایمنی بدن او به روده کوچک حمله کرده و به آن آسیب می رساند. با گذشت زمان، برآمدگی های انگشت مانند در روده که مواد مغذی را جذب می کند ، به نام پرزها ، آسیب می بیند و جذب مواد غذایی محدود می‌شود. این امر می تواند منجر بیماری‌های مختلف شود. بیماری سلیاک می تواند در هر فردی ایجاد شود اما احتمال ابتلا  در سفیدپوستان و زنان بیشتر است. از طرفی، این بیماری زمینه‌ی ارثی نیز دارد و ابتلا در افراد دارای والدین یا خواهر و برادرش مبتلا به بیماری سلیاک نیز ده برابر بیشتر می‌شود.  بیماری سلیاک در افراد مبتلا به بیماریهای همچون سندروم ترنر، دیابت نوع 1 و سندروم داون شایع تر است.

 

ن بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که بر اثر مصرف گلوتن ایجاد می‌شود و به روده‌ی کوچک آسیب می‌زند.

• هیچ درمانی برای آن وجود ندارد، اما با تغییر رژیم غذایی بدون گلوتن بیماری بهبود می‌یابد.

• امکان ابتلا در زنان، سفید پوستان، افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و... بیشتر است.

 

 

منبع: medicalnewstoday.com

ترجمه: تحریریه ماهان مدیکال